-1 (1)
Ból to uczucie znane każdemu człowiekowi. Przeważnie jest sygnałem ostrzegającym o tym, że w organizmie dzieje się coś złego. Dzięki temu można zdiagnozować przyczynę choroby, wyleczyć ją, a tym samym pozbyć się bólu. Jednak, gdy dolegliwości bólowe utrzymują się stale powyżej trzech miesięcy, określa się je wtedy jako ból przewlekły. Sam ból nie jest już tylko objawem, lecz staje się chorobą, która w znacznym stopniu utrudnia normalne funkcjonowanie pacjenta. Dodatkowo może być przyczyną innych dolegliwości takich jak zaburzenia snu, spadek łaknienia, zburzenia defekacji, upośledzenie sprawności seksualnej, a także ograniczenie aktywności życiowej. Trwającemu stale bólowi może nawet towarzyszyć depresja i lęk.
Przewlekły ból występuje u chorych borykających się z nowotworami, chorobami układu ruchu, reumatyzmem, chorobami zwyrodnieniowymi, niedokrwieniem kończyn towarzyszącym miażdżycy, cukrzycą, bólami pooperacyjnymi związanymi z uszkodzeniem nerwów oraz bólami fantomowymi.
Pacjenci uskarżający się na przewlekły ból powinni być leczeni pod okiem specjalistów najlepiej w Poradniach Leczenia Bólu lub Poradniach Medycyny Paliatywnej. Opiekę nad chorym mogą sprawować również odpowiednio wyszkoleni lekarze rodzinni, a także specjaliści innych dziedzin tacy jak onkolodzy czy neurolodzy.
Leczenie przewlekłego bólu przynosi zadowalające efekty u prawie 90% pacjentów. W terapii tego schorzenia stosowano są przede wszystkim nieopioidowe i opioidowe leki przeciwbólowe oraz inne substancje lecznicze. Bardzo często wykorzystuje się również niefarmakologiczne metody walki z bólem np. fala uderzeniowa Swarzędz.
Farmakologiczne leczenie przewlekłego bólu
Światowa Organizacja Zdrowia zaleca dobór odpowiednich środków przeciwbólowych w zależności od nasilenia objawów bólowych zgodnie z powszechnie używaną skalą VAS (Visual Analogue Scale).
Pacjentom uskarżającym się na bóle o niskim natężeniu (0-3 wg skali VAS) najczęściej ordynowane są paracetamol oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)np. ibuprofen, ketoprofen, diklofenak, indometacyna, sulindak, naproksen, piroksikam, meloksikam, nabumenton czy nimesulid. O doborze odpowiedniego specyfiku powinien zdecydować lekarz uwzględniając indywidualne predyspozycje chorego oraz ewentualne skutki uboczne wywoływane przez dany lek. W trakcie kuracji niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi należy pamiętać, by nie łączyć ze sobą dwóch lub więcej substancjami należących do to tej grupy. Ponieważ takie postępowanie nie podnosi skuteczności leków, jedynie potęguje ich działanie niepożądane. W uzasadnionych przypadkach dozwolone jest łączenie paracetamolu z jednym z NLPZ. Wymienione leki przeciwbólowe wykazują tzw. efekt pułapowy, oznacza to, że po zastosowaniu określonej dawki nie zwiększą swojego działania przeciwbólowego. W takim wypadku lepiej zastosować silniejsze lek niż niepotrzebnie narażać pacjenta na działanie toksyczne powyższych substancji.
Chorym cierpiącym na bóle o średnim nasileniu (3-6) podawane są słabe opioidy, do których zaliczamy tramadol czy kodeinę wykazujące się silniejszym działaniem przeciwbólowym. Leki te można stosować w monoterapii lub w skojarzeniu z paracetamolem lub jednym z NLPZ.
W przypadku bardzo silnego, uporczywego bólu (6-10 w skali VAS), gdy powyższe środki zawodzą, pacjentom podawane są silne opioidy takie jak morfina, buprenorfina, metadon, fentanyl. Leki te wykazują się bardzo sinym działaniem przeciwbólowym. Niestety powodują również wiele działań niepożądanych takich jak nudności, wymioty, zaparcia, obniżenie ciśnienia krwi, senność, depresję, splątanie, które nasilają się wraz ze zwiększeniem dawki leku. Opioidy są środkami uzależniającymi dlatego powinny być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza. Badania naukowe pokazują, że leki należące do tej grupy stosowane w terapii przewlekłego bólu nie powodują uzależnienia psychicznego, a przynoszą doskonałe efekty w leczeniu tego schorzenia przez co znacznie podnoszą komfort życia pacjentów.
Lekarze zajmujący się terapią przewlekłego bólu są zgodni co do tego, że ludzie borykający się z tą dolegliwością powinni stale przyjmować odpowiednio dobrane środki przeciwbólowe. Bezcelowe jest podawanie leków jedynie na żądanie. Standardem jest również przepisywanie pacjentom tzw. leków ratunkowych, które można zażyć w razie napadu silniejszego niż zwykle bólu.
W leczeniu przewlekłego bólu używane są także analgetyki wspomagające czyli leki nie mające typowego działania przeciwbólowego, ale doskonałe wspomagające rezultaty tradycyjnej terapii. Najczęściej używane są: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, kortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe oraz substancje o działaniu miejscowo znieczulającym.
Niefarmakologiczne metody walki z bólem.
Bardzo dobre efekty w leczeniu przewlekłego bólu przynoszą metody niefarmakologiczne. Do najpopularniejszych należą:
- fizykoterapia wykorzystująca przede wszystkimi przeciwbólowe działanie wysokiej lub bardzo niskiej temperatury;
- laseroterapia;
- stymulacja prądem elektrycznym;
- kinezyterapia pozwalająca na wzmocnienie poszczególnych mięśni i usprawnienie aparatu ruchowego ;
- masaż;
- akupunktura i akupresura;
- blokada nerwów polegają na podawaniu środków znieczulających w okolice neuronów przewodzących odczucia bólowe;
- metody chirurgiczne stosowane, gdy inne sposoby niwelowania bólu zawodzą; obecnie najczęściej wszczepiane są specjalne stymulatory przeciwbólowe, których zadaniem jest hamowanie przekazywania odczuć bólowych do mózgu.
W leczeniu przewlekłego bólu bardzo pomocna jest również psychoterapia, która pozwala pacjentom łatwiej radzić sobie dolegliwościami fizycznym, a także psychicznymi aspektami choroby. Zastosowanie technik relaksacyjnych, hipnozy czy terapii behawioralnej może pomoc choremu w radzeniu sobie z jego dolegliwościami, a w wielu przypadkach wpływa na zmniejszenie odczuć bólowych.
