Nie każdy pacjent zdaje sobie sprawę z tego, że każda nawet najdrobniejsza ingerencja medyczna wymaga jego zgody. Większość z nich jest przekonana, że muszą wyrazić zgodę jedynie na zabieg operacyjny. W rzeczywistości jest ona potrzebna na wykonanie najprostszego badania, podawanie leków czy obecność studentów medycyny w czasie wykonywania procedur medycznych.
Wyrażenie zgody pacjenta na zabieg jest uregulowane prawnie. Zapisy na ten temat znajdują się między innymi w ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, Kodeksie Etyki Lekarskiej, a także w karcie Praw Pacjenta i innych aktach prawnych.
Na co jest potrzebna zgoda pacjenta?
Bez zgody pacjenta nie mogą odbyć się:
- badanie
- leczenie
- eksperyment medyczny z jego udziałem
- zajęcia pokazowe dla studentów medycyny, a także wykluczona jest ich obecność przy zabiegach i badaniach
- zabieg operacyjny
- standardowa diagnostyka
- zabieg operacyjny o podwyższonym ryzyku dla życia i zdrowia, a także mogący spowodować ciężkie uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia
- diagnostyka wiążąca się z podwyższonym ryzykiem dla życia i zdrowia, mogąca doprowadzić do ciężkiego rozstroju zdrowia i uszkodzenia ciała
- metody lecznicze obarczone ryzykiem utraty zdrowia lub życia przez pacjenta, a także mogące spowodować ciążki uszczerbek na zdrowiu i uszkodzenie ciała
- wszelkie inne świadczenia medyczne
Zgodnie z zapisami prawa zgoda wyrażona na zabiegi i inne świadczenia medyczne musi być udzielona świadomie i dobrowolnie. Pacjent powinien być poinformowany przez lekarza oraz personel pomocniczy o przebiegu świadczenia i wszystkich zarówno pozytywnych jak i negatywnych konsekwencjach wiążących się z brakiem lub udzieleniem zgody.
Jakie są rodzaje zgody ?
Według prawa pacjent powinien wyrazić zgodę osobiście będąc świadomym swoich decyzji. Jeżeli zabiegi i inne świadczenia medyczne dotyczą pacjentów małoletnich, ubezwłasnowolnionych lub nie będących w stanie świadomości potrzeba jest tzw. zgoda zastępcza. Do udzielenia takiej zgody uprawniony jest opiekun faktyczny, opiekun prawny, przedstawiciel ustawowy lub sąd opiekuńczy.
Ustawodawca wskazał odstępstwa od tej reguły, gdy pacjent małoletni ma ukończone 16 lat oraz w przypadku osób ubezwłasnowolnionych, które są w stanie podjąć racjonalne decyzje na temat swojego zdrowia konieczne jest również uzyskania ich zgody.
W jakiej formie powinna być udzielona zgoda?
Zgoda pacjenta na zabiegi i inne świadczenia medyczne powinna być udzielona ustnie lub w sposób dorozumiany. Oznacza to, że zgodą jest również każde zachowanie pacjenta, które bez żadnej wątpliwości świadczy o tym, że chce się on poddać zabiegowi medycznemu.
Inaczej jest jeśli pacjent ma być poddany zabiegowi operacyjnemu, metodzie leczenia lub diagnostyki, które obarczone są ryzykiem dla jego życia lub zdrowia, w tym wydatku niezbędna jest zgodna pisemna. Zgoda w tej formie jest również potrzebna jeśli pacjent ma brać udział w eksperymentach medycznych.
Ustawodawca zastrzega, że zgoda pisemna powinna być złożona na druku zgodnym z procedurami, który zawiera: nazwę zabiegu i rodzaj metody jego wykonywania, oświadczenia pacjenta o zapoznaniu go z możliwymi powikłaniami, ryzykiem i następstwami działań medycznych. Powinna też być podpisana własnoręcznie przez pacjenta, a w wyżej wymienionych przypadkach przez jego opiekuna lub przedstawiciela.
Wyjątek od reguły
Dozwolone jest wykonanie czynności medycznych bez zgody pacjenta lub jego prawego przedstawiciela tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy czas potrzebny na formalne uzyskanie zgody spowodowałby opóźnienie wykonywania tych czynności, powodując zagrożenie dla życia zdrowia, a także ryzyko powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Jeśli to możliwe lekarz powinien skonsultować swoją decyzję z innym lekarzem, a następnie koniecznie odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej i poinformować opiekunów prawnych oraz sąd opiekuńczy.
Lekarz może również wykonać zabieg lub dokonać badania bez zgody pacjenta, gdy grozi mu utrata życia. Oczywiście taki fakt musi być odnotowany w dokumentacji medycznej.
Źródła
- Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej
- Konwencja o ochronie i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny z 19 listopada 1996r.
- Karta Praw Pacjenta
- Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z 6 listopada 2008 r.
- Kodeks Etyki Lekarskiej
- Ustawa z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty
- Kodeks cywilny
- Kodeks karny
Więcej
Prawo medyczne. Komentarze i glosy do orzeczeń sądowych: Księgarnia LexisNexis
