Witaminy to substancje organiczne potrzebne do prawidłowego funkcjonowania metabolizmu i niewytwarzane przez sam organizm. Mogą być dostarczone z pokarmem albo syntezowane z innych produktów dostarczonych w diecie (na przykład niektóre witaminy z grupy B syntezowane przez bakterie jelitowe). Konkretna witamina to nie jest jedna substancja, a raczej grupa substancji o podobnym działaniu. Działanie poszczególnych grup witamin oraz ich rola w organizmie jest bardzo różna. Część witamin jest rozpuszczalna w wodzie, a część w tłuszczach. Oto znaczenie niektórych witamin, rozpuszczalnych w tłuszczach.
Witamina A bierze udział w procesie widzenia, ma wpływ na rozwój kości, funkcjonowanie nabłonka i błon śluzowych. Jeśli więc zachodzi niedobór witaminy A, możemy zachorować na ślepotę zmierzchową, występują również zaburzenia wzrostu, rogowacenie naskórka. Witamina A jest rozpuszczalna w tłuszczach i występuje w pełnym mleku, produktach z mleka, jajkach, wątrobie, cennym źródłem są owoce zawierające dużo karotenu, ponieważ Witamina A może być syntezowana w organizmie z β-karotenu.
Witamina D to produkt wyjściowy do syntezy hormonu warunkującego wchłanianie wapnia, potasu i fosforu w jelitach. Jeżeli jej zabraknie, to zaburzony jest wzrost i mineralizacja kości, a to skutkuje krzywicą u dzieci oraz osteomalacją u dorosłych (zmniejszenie gęstości kości). Jest rozpuszczalna w tłuszczach, a jej źródłem jest mleko, jaja, masło, wątroba oleje roślinne. Główne źródło to synteza – witamina D powstaje w skórze pod wpływem promieniowania UV z przekształcenia pochodnej cholesterolu. Jeśli jednak z różnych powodów światła jest za mało (pora roku, pogoda, stosowanie kremów z filtrem UV), to niedobór może być uzupełniony w diecie.
Witamina K pośrednio ma wpływ na prawidłowe krzepnięcie krwi, a jeśli jej zabraknie, występują krwawienia, rany goją się dłużej. Witamina K bierze udział w mineralizacji tkanek, w transporcie wapnia do kości, zapobiegając osteoporozie. Zapobiega odkładaniu się płytek miażdżycowych, hamuje rozwój nowotworów. Szczególnie ważna jest witamina K dla rozwoju niemowląt, ponieważ zapobiega skazie krwotocznej i ma wpływ na właściwy rozwój układu kostnego u noworodków. Witamina K (K1 i K2) jest rozpuszczalna w tłuszczach, dostarczana zwykle w dostatecznej ilości w pożywieniu, może być również wytwarzana przez florę jelitową (więcej na temat witaminy K – https://portaldlazdrowia.pl/witamina-k/). Niedobory witaminy K mogą być suplementowane syntetycznymi odmianami (np. K3), najlepiej pod kontrolą lekarza.
Witamina E jest antyoksydantem, chroni krwinki czerwone przed przedwczesnym rozpadem, wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych. Brak witaminy E to rzadki przypadek, ale jeśli wystąpi, to może być przyczyną poronień i zaburzenia płodności, zaburzenia wzrostu, uszkodzenia nerwów. Witamina E występuje powszechnie w produktach żywnościowych, szczególnie w mleku, jajach, wątrobie, olejach roślinnych i zielonych warzywach liściastych.
Trzeba zaznaczyć, że bardzo często sami powodujemy utratę większości witamin poprzez niewłaściwe przechowywanie lub przygotowanie potraw. Witaminy D, E, K, większość witamin z grupy B są tracone podczas obróbki cieplnej (gotowanie, smażenie). Jeśli gotujemy produkty w wodzie, którą następnie wylewamy, to tracimy w ten sposób dużo większość witamin rozpuszczalnych w wodzie. Niektóre witaminy podczas przechowywania produktów nie są odporne na światło i powietrze (więcej na stronie portaldlazdrowia.pl).
Oprócz niedoboru poszczególnych witamin w organizmie może również wystąpić nadmiar, zwłaszcza w przypadku nadmiernej suplementacji. Skutki uboczne są szkodliwe przy dużej dawce. Dlatego lepiej zadbać o zróżnicowana dietę, która dostarczy odpowiednią ilość witamin w sposób naturalny. Niedobory witamin spowodowane złą dietą zwykle nie występują od razu, ponieważ organizm gromadzi zapasy. Na przykład witaminy A, D i B 12 są przechowywane w znacznych ilościach, głównie w wątrobie. Niedobory mogą wystąpić po kilku miesiącach, a w przypadku witaminy B12 nawet kilku lat. Z kolei niedobory witaminy B3 i C mogą wystąpić już po miesiącu.
