Biorąc pod uwagę jak ważną rolę w życiu każdego aktywnie zawodowego człowieka odgrywa praca nie sposób pominąć zagadnień związanych z satysfakcją zawodową oraz wypaleniem zawodowym. Obecnie praca nie jest już traktowana wyłącznie jako źródło dochodów umożliwiające zaspokojenie podstawowych potrzeb materialno – bytowych.
W dzisiejszych czasach od pracy wymaga się znacznie więcej. Ma ona dawać możliwość rozwoju, samorealizacji, spełnienia. Żeby jednak tak się stało, praca powinna przede wszystkim przynosić nam radość oraz być zgodna z naszym wykształceniem, zainteresowaniami oraz wyznawanymi wartościami.
Początki
Zjawisko wypalenia zawodowego zostało ujawnione w latach siedemdziesiątych, jednak istnieje wysokie prawdopodobieństwo, iż istniało ono znacznie wcześniej.
Uważa się, że przemiany cywilizacyjne i wysokie wymagania stawiane pracownikom spowodowały, iż konsekwencje psychologiczne jakie ponoszą przedstawiciele zawodów najbardziej narażonych na wystąpienie zespołu wypalenia zawodowego są coraz bardziej poważniejsze.
Uważa się, że przemiany cywilizacyjne i wysokie wymagania stawiane pracownikom spowodowały, iż konsekwencje psychologiczne jakie ponoszą przedstawiciele zawodów najbardziej narażonych na wystąpienie zespołu wypalenia zawodowego są coraz bardziej poważniejsze. Mowa tutaj o zawodach związanych z pomaganiem innym oraz tych, które związane są z występowaniem dużej odpowiedzialności, warunkującej występowanie stresu.
Reprezentanci powyższych zawodów, doświadczają coraz większej ilości negatywnych uczuć związanych z wykonywaną pracą z którymi trudno im sobie poradzić. Są wyczerpani, chronicznie zmęczeni, coraz mniej zadowoleni z pracy. Z czasem spada u nich zaangażowanie w wykonywaną pracę. Unikają jej lub całkowicie zaniedbują.
Wypalenie zawodowe w definicjach
Pojęcie wypalenia zawodowego zostało wprowadzone do literatury naukowej przez psychoanalityka Herberta Freudenberga oraz psychologa społecznego Christinę Maslach (A. Wielgus, ks. J. Tomaszewski, Wypalenie zawodowe, Wyd. M, Kraków 2013). Jedna z definicja zaproponowana przez wyżej wymienionych autorów, przedstawia wypalenie zawodowe jako: „stan fizycznego i psychicznego wyczerpania, który powstaje w wyniku działania długotrwałych negatywnych uczuć, rozwijających się w pracy i w obrazie własnym człowieka”.
Christina Maslach w swoich pracach, wypalenie zawodowe przedstawia również jako: „marnotrawstwo sił, energii, umiejętności i przygotowania zawodowego pracownika […], jest stopniowo zachodzącym procesem utraty, podczas którego brak dopasowania między potrzebami osoby a wymaganiami związanymi z wykonywaną pracą staje się coraz większy” (C. Maslach, M.P. Leiter, Prawda o wypaleniu zawodowym, Wyd. PWN 2011).
Zwięzła definicja zaproponowana przez D.P. Schultza, przedstawia wypalenie zawodowe jako stres występujący w miejscu pracy na skutek przepracowania. Według E. Aronsona „wypalenie jest stanem fizycznym, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania, powodowanego przez długotrwałe zaangażowanie w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym” (G. Bartkowiak, Psychologia zarządzania, Wyd. AEwP Poznań 1999).
Warta uwagi jest również definicja zaproponowana przez H. Sęk, która w sposób jasny i klarowny dokonała charakterystyki zjawiska, przedstawiając je jako stan, gdy: „praca przestaje być satysfakcjonująca, pracownik całkowicie przestaje rozwijać się zawodowo, ma poczucie ciągłego przepracowania oraz niezadowolenia z wykonywanych obowiązków, nawet wówczas, gdy niegdyś sprawiały mu one przyjemność” ( H. Sęk, Wypalenie zawodowe Przyczyny i zapobieganie, Wyd. PWN Warszawa 2014).
Przyczyny wypalenia zawodowego
Przyczyny powstawania syndromu wypalenia zawodowego, to kwestia niezwykle indywidualna dla każdej jednostki. Niemniej liczne badania pozwoliły na wyodrębnienie grupy czynników, która w sposób znaczący wpływać może na zwiększenie ryzyka wystąpienia wypalenia zawodowego. Do grupy owych czynników zaliczyć można nie tylko osobiste predyspozycje pracownika, ale także te związane z komunikacją interpersonalną oraz ogólnym funkcjonowaniem w środowisku pracy.
Przyczyny powstawania syndromu wypalenia zawodowego, to kwestia niezwykle indywidualna dla każdej jednostki.
Do cech indywidualnych jednostki, które sprzyjać mogą wystąpieniu wypalenia zawodowego, zaliczyć można:
- niską samoocenę,
- bierność,
- zależność,
- niepewność,
- defensywność.
Objawy wypalenia zawodowego
Konsekwencjami wypalenia zawodowego są:
- wyczerpanie psychiczne,
- wyczepianie fizyczne,
- nabieranie dystansu do problemów związanych z pracą zawodową,
- spadek zaangażowania,
- poczucie zbyt małej gratyfikacji za wykonywaną pracę.
Nasilanie oraz długotrwałe utrzymywanie się wyżej wymienionych czynników w konsekwencji prowadzi do braku realizowania nadrzędnych oraz istotnych dla pracownika celów życiowych.
Jak zostało wyżej wspomniane wypalenie zawodowy dotyczy nie tylko jednej sfery funkcjonowania człowieka, ale dotyka wiele jego obszarów. Aby w sposób jasny i klarowny przedstawić objawy wypalenia dotyczące poszczególnych sfer, charakterystyka symptomów została przedstawiona za pomocą czytelnych tabel.
Objawem wypalenie zawodowego może być wyczerpanie psychiczne i fizyczne.
Prawidłowa diagnoza wypalenia zawodowego, nie jest łatwa, bowiem przedstawione wyżej objawy – mogą świadczyć o jego wystąpieniu, ale również obecne są wówczas, gdy występują inne następstwa stresu zawodowego. Dlatego według Ch. Maslach, obecność trzech występujących w charakterystycznym układzie elementów składowych wypalenia zawodowego, jest cechą, która odróżnia je od innych zaburzeń związanych z funkcjonowaniem w pracy.
Komponenty te to: wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja oraz negatywna ocena własnych możliwości.
Źródło
Tekst zaczerpnięty z pracy magisterskiej absolwentki Uniwersytetu Rzeszowskiego.
