Tarczyca jest największym gruczołem wydzielania wewnętrznego, bogato unerwionym i unaczynionym, odpowiedzialnym na syntezę 3 hormonów – tyroksyny, trijodotyroniny oraz kalcytoniny. Są one odpowiedzialne za prawidłowy wzrost, dojrzewanie oraz różnicowanie komórek. Dodatkowo, przyśpieszają przemianę tlenową, syntezę białek, pobudzają mobilizację wapnia z kości, zwiększają podstawową przemianę materii i podnoszą temperaturę ciała. Tarczyca znajduje się z przodu szyi, w dolnym jej odcinku.
Jakie badania należy wykonać?
Rozpoznawanie chorób tarczycy opiera się na wywiadach lekarskich, wynikach badań przedmiotowych, w tym samej tarczycy (jej budowy, wielkości, itd.), układu krążenia (tętno, rytm serca) oraz oczu (tu zwraca się szczególną uwagę na wytrzeszcz gałek ocznych), a także testach diagnostycznych in vitro oraz in vivo.
Badania laboratoryjne
Badania laboratoryjne służą wykluczeniu lub też potwierdzeniu wstępnej diagnozy. Na ich podstawie lekarz może ocenić rodzaj choroby – nadczynność czy niedoczynność tarczycy. Ostateczna diagnoza stawiana jest w oparciu o objawy kliniczne oraz metaboliczne, działanie hormonów na poziomie tkanek, stężenia hormonów tarczycy we krwi, wyników testów określających funkcjonowanie sprzężenia zwrotnego pomiędzy przysadką gruczołową, a gruczołem tarczowym oraz wychwytywanie radioaktywnego jodu przez tarczycę. Kolejnym celem jest znalezienie przyczyny odchylenia od normy, następnym zaś określenie morfologicznego stanu gruczołu tarczycowego. Służą temu badanie palpacyjne, sonograficzne, scyntygraficzne oraz bioptyczne.
Testy diagnostyczne in vitro
Testy diagnostyczne in vitro to przeprowadzane w warunkach laboratoryjnych, a więc poza organizmem, badania na wyizolowanych z organizmu (żywych) komórkach lub substancjach. Do tego typu badań związanych z gruczołem tarczycy należą testy:
- hormonów tarczycy (np. całkowite stężenie tyroksyny, ogólne stężenie trijodotyroniny),
- poziomu stężenia tyreotropiny (TSH),
- obecności przeciwciał przeciwtarczycowych,
- obecności markerów nowotworów tarczycy.
Testy diagnostyczne in vivo
Podczas tych testów nie pobiera się od pacjenta żadnych próbek, wszystkie badania są ściśle związane z ciałem pacjenta. Wykorzystuje się tu np. komputerową tomografię transmisyjną. Do testów diagnostycznych, które wiążą się z gruczołem tarczycy zaliczamy:
- test stymulacji TSH tyreoliberyną,
- ultrasonografię,
- scyntygrafię gruczołu tarczycowego,
- test supresji,
- biopsję gruczołu tarczycowego,
- badania radiologiczne tchawicy, przełyku i klatki piersiowej.
Niedoczynność tarczycy
Jest to choroba gruczołu tarczycy, której powodem powstania jest niedobór hormonów. Może to być spowodowane uszkodzeniem samego gruczołu tarczycy, ale również i podwzgórza lub niedoczynnością przysadki. Niedoczynność tarczycy może mieć charakter wrodzony oraz nabyty. Powodem rozwinięcia się tej przypadłości mogą być: przebyte stany zapalne, urazy gruczołu, wycięcie gruczołu, blokowanie gruczołu przez leki.
Objawy niedoczynności tarczycy:
- słabsza przemiana materii, brak apetytu,
- obniżenie temperatury ciała,
- spowolnienie akcji serca,
- wzrost stężenia cholesterolu,
- zasinienie twarzy, opuchnięte powieki,
- nieregularne miesiączki u kobiet,
- impotencja u mężczyzn,
- nieodstępujące uczucie chłodu,
- problemy z pamięcią oraz koncentracją,
- spowolnienie fizyczne oraz psychiczne, spadek zainteresowania seksem.
Czym może grozić brak leczenia?
Najbardziej widocznym i charakterystycznym skutkiem niedoboru hormonów tarczycy jest powstanie wola – czyli znacznego jej powiększenia. Kolejnym skutkiem może być nadmierne tycie, mimo iż chory nie posiada zwiększonego apetytu oraz rozwój miażdżycy i choroby wieńcowej. Można dostrzec wyraźne osłabienie oraz łamliwość włosów i paznokci. Choroba ta jest groźna dla kobiet w ciąży, ponieważ płód narażony jest na rozwój licznych wad rozwojowych, fizycznych oraz psychicznych. Nieleczenie tarczycy może doprowadzić do śpiączki, a w konsekwencji nawet i śmierci.
Jak leczyć?
Leczenie niedoczynności tarczycy polega na podawaniu tyroksyny. Efekty leczenia ocenia się na podstawie kryteriów klinicznych, np. pomiar tętna i ciśnienia tętniczego oraz wynikach poziomu stężenia TSH w warunkach podstawowych oraz stymulacji TSH.
Nadczynność tarczycy
Choroba ta powodowana jest niedoborem hormonów tarczycy – T3 i T4. Powodów takiego stanu rzeczy może być wiele. Jednym z nich mogą być zaburzenia układu immunologicznego, który nie chroni organizmu przed zagrożeniami faktycznymi, lecz wysyła fałszywe sygnały, mówiące o potrzebie zwiększenia produkcji hormonów. Nadczynność mogą powodować guzki tarczycy, które niepotrzebnie same wydzielają hormony, autonomiczny, nadczynny guzek tarczycy, rak, podostry lub przewlekły stan zapalny tarczycy, wole jajnikowe oraz przedawkowanie hormonów tarczycy.
Objawy nadczynności tarczycy:
- nadpobudliwość nerwowa, kołatanie serca,
- ogólne osłabienie,
- bezsenność
- zahamowanie wzrostu
- ciepła i wilgotna skóra,
- nieregularne miesiączki,
- zmniejszenie masy ciała, mimo apetytu,
- nietolerancja ciepła, nadmierne pocenie się, duszności,
- drżenie rąk,
- wytrzeszcz oczy,
- biegunki,
- wole.
Skutki nieleczenia nadczynności tarczycy
Najgroźniejszym skutkiem nie leczenia nadczynności tarczycy jest przełom tarczycowy, czyli zagrażające życiu, bardzo gwałtowne uwolnienie się hormonów tarczycy. Innymi skutkami nie zwrócenia uwagi na zaistniały problem mogą być choroby związane z układem sercowo-naczyniowym, czy pojawienie się duszności przy mniejszym lub większym wysiłku fizycznym. Mogą wystąpić także bóle brzucha, biegunka oraz nudności, a dodatkowo długotrwałe nieleczenie nadczynności tarczycy może doprowadzić do osteoporozy.
Leczenie
Leczenie ma na celu głównie zwalczanie przyczyn nadczynności, nadmiernego wydzielania się hormonów oraz objawów nadczynności tarczycy, a później utrzymania prawidłowych wartości hormonów tarczycy. Lekarz specjalista, po przeprowadzeniu całości badań może zalecić następujące rodzaje leczenia:
- Jodem radioaktywnym,
- poprzez zabieg chirurgiczny (częściowe usunięcie tarczycy),
- tyreostatyki (tiamazol, karbimazol, metimazol).
