Pojawiające się symptomy można podzielić na trzy grupy:
Objawy somatyczne
- napięciowe bóle głowy, żołądka lub serca
- kołatanie serca oraz uczucie ciężkości w obrębie klatki piersiowej
- uderzenia gorąca i nadmierne pocenie się
- drżenie rąk i nóg
- zaburzenia wzroku i słuchu
- problemy z oddychaniem
- problemy ze snem
- zaburzenia seksualne
- zaburzenia żołądkowe, nudności, wymioty
- zaburzenia narządów ruchu
Zaburzenia zdolności poznawczych
- problemy z koncentracją
- natręctwa myślowe i ruchowe
- osłabienie pamięci
Objawy emocjonalne
- uczucie lęku i strachu
- fobie
- apatia i przygnębienie
- emocjonalne rozchwianie
Zaburzenia nerwicowe mają bardzo różne przyczyny. Do ich powstania mogą przyczynić się traumatyczne wydarzenia, konflikty wewnętrzne oraz z innymi ludźmi, poczucie silnej presji. Niekiedy o szybsze bicie serca przyprawiają też nieprzewidziane sytuacje dnia codziennego, publiczne wystąpienia czy egzaminy.
Zioła na nerwicę
Łagodne stany napięcia nerwowego nie wymagają interwencji lekarskiej i przeważnie łatwo ustępują samoistnie lub po zastosowaniu preparatów ziołowych. Surowcami zielarskimi najczęściej stosowanymi w fitoterapii niepokoju i stresu są:
- Korzeń kozłka lekarskiego jest bogaty w walepotriaty, olejki eteryczne, kwas walerianowy ma działanie uspokajające i lekko nasenne, zmniejsza też pobudliwość nerwową. Na bazie tego surowca powstało wiele preparatów stosowanych w leczeniu łagodnej nerwicy. Może być stosowany u ludzi borykających się z bezsennością, a także kołataniem serca.
- Liść melisy lekarskiej to jeden z najbardziej znanych surowców o działaniu uspokajającym. Zawiera w swym składzie liczne olejki eteryczne w tym cytral, a także garbniki i flawonoidy, które doskonale sprawdzają się w nerwicach objawiających się zaburzeniami ze strony układu pokarmowego. Melisa charakteryzuje się także właściwościami lekko nasennymi, działa na pierwszą fazę snu.
- Ziele męczennicy zwyczajnej jest surowcem zmniejszający wrażliwość na ból, działającym rozkurczająco i uspokajająco. Stosowanym w nadmiernej pobudliwości nerwowej oraz w stanach niepokoju i lęku. Swoje właściwości zawdzięcza składowi bogatemu we flawonoidy, kumaryny, olejki eteryczne i alkaloidy indolowe.
- Ziele serdecznika lekarskiego zawiera w swym składzie alkaloidy, garbniki, gorycze i flawonoidy pomagające zwalczać nerwice serca, poprawiające krążenie wieńcowe . Preparaty z tym surowcem stosowane są również w leczeniu choroby nadciśnieniowej.
- Korzeń arcydzięga zawiera olejki eteryczne i kwas walerianowy. Dzięki swoim właściwością rozkurczającym i uspokajającym doskonale sprawdza się w terapii nerwicy związanej z zaburzeniami pracy żołądka oraz serca.
- Ziele dziurawca zwyczajnego posiada udowodnione działanie przeciwdepresyjne dzięki występującym w jego składzie hiperycynie, garbnikom, flawonoidom i olejkom eterycznym. Wpływa także rozkurczająco na mięśnie gładkie i niweluje zaburzenia związane z układem pokarmowym. Wchodzi w skład wielu preparatów stosowanych w leczeniu łagodnych postaci napięcia nerwowego.
- Szyszki chmielu zwyczajnego zawierają substancje gorzkie: humulen i lupulon,a ponadto garbniki, flawonoidy i olejki eteryczne. Składniki te hamują czynności kory mózgowej, uspokajają, a także zmniejszają napięcie mięśni gładkich. Stosowane są jako składniki ziołowych preparatów nasennych i uspokajających zwłaszcza w nadmiernej pobudliwości płciowej.
Wspomagająco na układ nerwowy działają również mięta, krwawnik, lipa, żeń-szeń, rumianek, lawenda czy głóg. Wszystkie wymienione zioła mogą być składnikami gotowych mieszek i preparatów farmaceutycznych, a także są dostępne w postaci pojedynczych surowców, z których można przygotowywać napary i odwary lecznicze.
Farmakoterapia zanurzeń nerwowych
W leczeniu nerwicy stosowane są głównie leki przeciwdepresyjne. Zawarte w nich substancje mają działanie poprawiające nastrój, przeciwlękowe, nasenne i uspokajające. Najczęściej w farmakoterapii zaburzeń nerwowych stosowane są następujące grupy leków antydepresyjnych:
Trójpierścieniowe leki przeciw depresyjne (TLPD)
Są podstawową grupą leków stosowanych w zwalczaniu nerwicy i depresji, wpływają pobudzająco na nastrój, znoszą lęk, a w przypadku zahamowań psychicznych działają odhamowująco lub psychotonicznie. Używane są w terapii: zespołu natręctw, bólu psychogennego, lęku napadowego oraz moczenia nocnego u dzieci. Mechanizm działania tych leków polega na hamowaniu wychwytu noradrenaliny i serotoniny przez komórki presynaptyczne. Prowadzi to do wzrastu stężenie obu neuroprzekaźników w synapsie i przywrócenia normalnego przekaźnictwa nerwowego.
Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)
Leki należące do tej grupy farmakologicznej hamują aktywności monoaminooksydazy – enzymu biorącego udział w rozkładzie neuroprzekaźników: noradrenaliny, serotoniny i dopaminy. Dzięki temu utrzymywany jest wysokie stężenia neurotransmiterów w synapsach, a tym samym zostaje przywrócona normalna aktywności układu nerwowego. W organizmie występują dwa typy monoaminooksydaz: MAO- A rozkładająca głównie serotoninę i noradrenalinę, a także dopaminę i tyraminę oraz MAO- B biorąca udział rozpadzie cząsteczek dopaminy, tyraminy i β- fenyloetyloaniny. W związku z tym do lecznictwa wprowadzono różne typy IMAO w zależności od tego, na który z enzymów MAO działają (nieselektywne- blokują oba enzymy, selektywne – hamują działanie jednego z nich MAO- A lub MAO-B). W terapii nerwicy znalazły zastosowanie głównie selektywne inhibitory monoaniooksydazy.
Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI)
Farmaceutyki z tej grupy przepisywane są w łagodnej i średnio nasilonej depresji, w leczeniu natręctw, bulimii i choroby alkoholowej, mogą być stosowane u pacjentów z zaburzeniami sercowo- naczyniowymi. Mechanizm działania tych leków opera się na hamowaniu zwrotnego wychwytu serotoniny, a tym samym podnoszeniu jej poziomu w szczelinach synaptycznych.
Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI)
To grupa antydepresantów o podobnym działaniu do SSRI, jednak oprócz hamowania zwrotnego serotoniny dodatkowo hamują zwrotne wchłaniacie noradrenaliny. Podnosi to poziom obu neuroprzekażników w synapsach, a tym samym działa przeciwdepresyjne. Stosowane są w leczeniu depresji, a także bólu i stresu pourazowego oraz fobii społecznych.
Sporadycznie w leczeniu nerwicy używane są również leki anksjolityczne(przeciwlękowe) jednak ze względu na swoje właściwości uzależniające zapisywane są tylko w uzasadnionych przypadkach. Do najczęściej stosowanych anksjolityków należą:
Pochodne benzodiazepiny
Leki z tej grupy działają przeciwlękowo, przeciwdrgawkowo, a także rozluźnią mięśnie i osłabiają reakcje emocjonalne. Potęgują natomiast działanie alkoholu i innych środków wpływających depresyjnie na mózg. Pochodne benzodiazepiny łączą się z receptorami benzodiazepinowymi (BDZ), które są częścią większego kompleksu receptorowego odpowiedzialnego za hamowanie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego.
Pochodne difenylometanu
Do tej grupy należą preparaty o działaniu uspokajającym, przeciwlękowym, a także przeciwymiotym i przeciwhistaminowym. Mechanizm działania tych leków wiąże się z hamowaniem ośrodków podkorowych w mózgu. Głównym przedstawicielem pochodnych difenylometanu jest hydroksyzyna, która jest stosowana jako środek zmniejszający napięcie wewnętrzne i mięśniowe oraz niwelująca niepokój i lęk. Bywa także wykorzystywana jako preparat przeciwwymiotny i przeciwświądowy.
Zestawienie leków omówionych w tekście
Preparaty ziołowe: Valerin, Neospazmina, Nerwogram, Nerwosol, Valuset, Passispazmina, Deprim, Melisal, Melistonic, Tabletki uspokajające, Vallucaps, Mentowal, Kalms, Extraspazmina, Nervomix, Benosen
Trójpierścieniowe leki przeciw depresyjne (TLPD): Amitryptylina – Amitriptylinum, Imipramina – Imipramin, Melipramin, Doksepina- Doxepin, Poldoxin, Klomipramina – Anafranil, Anafranil SR.
Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO): Nieselektywne: Fenelazyna, Selektywne:
a) IMAO-A
- Klorigilina
a) IMAO- B
- Selegilina – Apo-Selin, Jumex, Segan , Selerin, Selgin,Selgres
Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI)
- Fluksetyna -Andepin, Apo-Flox, Bioxetin, Deprexetin, Fluoksetyna Egis, Fluoxetin Polpharma, Fluxemed, Prozac, Salipax, Sertolin
- Citalopram – Aurex, Cilon, Cipramil, Citalec, Citabax, Citaxin, Cital, Citaratio, Citronil, Citalopram Bluefish, Citalopram BMM Pharma, Citalopram Teva, Oropram,
- Escitalopram – Aciprex, Depralin, Elicea, Escitalopram Actavis, Escitil, Lenuxin, Lexapro, Lexapro Meltz, Mozarin, Nexpram, Pramatis, Servenon, Symescital
- Sertralina – Asentra, Asertin, Luxeta, Miravil, Sertagen, Sertahexal, Sertraline Arrow, Sertraline Aurobindo, Sertranorm, Setaloft, Setaratio, Stimuloton, Zoloft, Zotral
- Paroksetyna – Arketis, Apo-Parox 20,Dropax, ParoGen, Paroxinor, Paxtin, Rexetin, Seroxat, Xetanor
- Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI)
- Wenlafaksyna -Alventa, Axyven, Efectin ER, Efevelon SR, Faxigen XL, Faxolet ER, Jarvis, Lafactin, Oriven, Prefaxine, Symfaxin ER, Velafax, Velafax XL, Velaxin, Velaxin ER, Venlabax MR, Venlectine
Pochodne benzdiazepiny:
- Oksazepam – Oksazepam, Oxazepam
- Tetrazepam – Miozepam, Myolastan, Myopam, Tetraratio
- Diazepam – Neorelium, Relanium, Relsed,
- Nitrazepam- Nitrazepam
- Klonazepam- Clonazepamum TZF
Pochodne difenylometanu:
- Hydroksyzyna – Hydroxyzinum, Atarax